Woningbranden eisen elk jaar tientallen mensenlevens. Vooral als er 's nachts brand uitbreekt, is het risico om niet tijdig wakker te worden groot. Rookmelders vormen een eenvoudige en doeltreffende bescherming tegen de gevaren van brand.
Wie in Vlaanderen een woning bouwt, renoveert of verhuurt moet reeds sinds 1 januari 2013 rekening houden met een aantal verplichtingen inzake het plaatsen van rookmelders.
Elke zelfstandige woning en kamerwoning moet per bouwlaag uitgerust zijn met minstens één rookmelder.
Vanaf 1 januari 2020 gelden deze verplichtingen volgens de Vlaamse Wooncode voor alle Vlaamse woningen, ongeacht of deze wordt gebruikt voor eigen bewoning of verhuur.
Er moet in elke woning minstens één rookmelder zijn:
- per verdieping;
- in de kelders en zolders waar de bewoners rechtstreeks toegang toe hebben;
- in de kelders en zolders waar de technische installatie staat;
- in elke ruimte die de bewoner bij brand door moet om van de slaapkamers naar de uitgang te vluchten.
De rookmelder moet CE gemarkeerd zijn en voldoen aan de norm NBN EN 14604.
In een huurpand is het de taak van de verhuurder om de rookmelders aan te kopen en te plaatsen. Als er wordt gekozen voor rookmelders met vervangbare batterijen dient de huurder deze batterijen tijdig te vervangen.
Bij gebreke aan rookmelders voldoet de woning niet aan de minimale veiligheids-, gezondheids- en woningkwaliteitsvereisten die de overheid vanaf 2020 oplegt.
Het niet aanwezig zijn van voldoende rookmelders in geval van verhuur, leidt thans reeds tot de niet-toekenning van een conformiteitsattest aan de verhuurder, en het verplicht uitvoeren van werken of mogelijke herbestemming.
De Vlaamse regering heeft aangekondigd dat zij vanaf 1 januari 2021 nog strengere sancties zal hanteren bij het ontbreken van een rookmelder. De afwezigheid van een rookmelder wordt alsdan een overtreding categorie II. Dit wil zeggen dat er een ongeschiktheidsverklaring van de woning zal volgen.
Wanneer een woning ongeschikt wordt verklaard, wordt die opgenomen in de Vlaamse Inventaris van Ongeschiktheid en Onbewoonbaarheid. Dit kan na één jaar leiden tot een heffing. Ook rust er alsdan een recht van voorkoop op de woning met het oog op sociale huisvesting. Bovendien is het verhuren of het te huur stellen van een ongeschikte woning strafbaar en kan een lopende huurovereenkomst hierdoor nietig worden verklaard.