De onthullingen van Edward Snowden in verband met de verregaande interventie in onze privacy door middel van dataverzameling in bulk en ongedifferentieerde surveillance door de inlichtingendiensten van de Verenigde Staten waren groot nieuws. Big Brother beperkt zich echter niet tot Noord-Amerika. In het Schrems I-arrest van 6 oktober 2015, waarin het Hof van Justitie de Safe Harbour beschikking van de Europese Unie ongeldig verklaarde, kwam de grote stroom van data van Europese Facebookgebruikers naar het Amerikaanse moederbedrijf van Facebook duidelijk in beeld.
De Safe Harbour beschikking was in essentie een lege doos: de veiligehavenprincipes, bedoeld om de privacy te beschermen van Europese burgers wiens data werd doorgestuurd naar Amerikaans bedrijven, konden worden omzeild door Amerikaanse instanties telkens wanneer Amerikaanse wetgeving voorzag in tegenstrijdige verplichtingen of indien dit nodig was in het licht van nationale veiligheid, het algemeen belang of de rechtshandhaving. Bovendien was er voor de betrokkenen geen enkele beroepsmogelijkheid en geen enkele mogelijkheid om toegang te krijgen tot hun gegevens, deze te laten wissen of te doen rectificeren. Terecht maakte het Hof van Justitie dan ook korte metten met de Safe Harbour Beschikking.
Op 12 juli 2016 echter, kondigde de Europese Commissie de opvolger van deze beschikking aan: het Privacy Shield. Het was niet lang wachten vooraleer ook de geldigheid van dit besluit op de proef werd gesteld. Na terugverwijzing na het arrest van 6 oktober 2015 naar de Data Protection Commission, herformuleerde de heer Schrems zijn klacht. Die werd deze keer gericht tegen de geldigheid van het MCB-Besluit van de Europese Commissie. Het Hof nam echter ook de geldigheid van het Privacy Shield besluit mee in overweging.
Aan het Privacy Shield besluit waren slechts woordelijk een aantal nieuwe waarborgen toegevoegd tegenover de Safe Harbour Beschikking. Na onderzoek van de regelgeving van de VS, bleek echter al snel dat deze “nieuwe waarborgen” dode letter zouden blijven. Het Privacy Shield besluit voorzag namelijk nog steeds in dezelfde mogelijkheden om de veiligheidsprincipes te omzeilen. Vervolgens werd er neergeschreven dat de privacy principes met betrekking tot dataverzameling zoals deze gelden in de EU (de strikte noodzakelijkheid, de legitieme doelstelling, de wettelijke grondslag,…) bindend zouden zijn voor de Amerikaanse overheid. Echter, erkende de Amerikaanse regering dat de betrokkenen geen rechten worden verschaft die zij kunnen afdwingen voor de rechtbanken tegenover de Amerikaanse overheidsdiensten. Het argument dat hieraan zou worden geremedieerd door aanstelling van een privacyschildombudsman, werd uiteraard resoluut van de baan geveegd door het Hof.
Zo stierf op 16 juli 2020 ook de tweede poging tot akkoord tussen de EU en de VS omtrent privacybescherming van data een stille dood met het Scherms II-arrest.
Na het wegvallen van het Privacy Shield is er heel wat onduidelijkheid voor bedrijven over de doorgifte van data naar derde landen. De Data Protection Board publiceerde daarom op 18 juni 2021 nieuwe aanbevelingen die bedrijven in deze context moeten leiden. Hierin wordt onder andere aangeraden om bij partijen met wie men bekend is en die ervaring hebben met databescherming in het derde land, info op te vragen om te beoordelen of doorgifte van data mogelijk is. Tevens bevatten de aanbevelingen voorbeelden van maatregelen die het bedrijf kan nemen om te vermijden dat derde landen toegang krijgen tot bepaalde data. Ondertussen kan ook nog steeds gebruik gemaakt worden van de standaardcontracten uit het MCB-besluit.
De onderhandelingen over een opvolger van het Privacy Shield besluit tussen de EU en de VS lopen. Echter, de bulkverzameling en massasurveillance van data die inherent is aan Amerikaanse operaties zoals PRISM en Upstream lijkt mijlenver te staan van de strikte regelgeving in de GDPR en de rechten in het Handvest. De vraag stelt zich dan ook of deze twee uitersten wel bij elkaar te brengen zijn.
Schuermans advocaten volgt de onderhandelingen verder op en staat voor u klaar om uw vragen hierover te beantwoorden.